Zioła były wykorzystywane w medycynie od zawsze. Człowiek pierwotny wierzył, że choroby można wyleczyć za pomocą ofiar składanym tajemniczym bóstwom. Jednocześnie obserwował faunę i florę, co pozwoliło mu na odkrycie, że wiele roślin ma właściwości lecznicze. Wiedza ta była skomplikowana i trudna, dlatego dostępna tylko dla wtajemniczonych znachorów i znachorek. To oni znali właściwości poszczególnych roślin i potrafili pomóc wielu osobom w czasach, kiedy medycyna praktycznie nie istniała. Owa wiedza przetrwała do czasów współczesnych. Oczywiście nikt nie powinien zastępować konwencjonalnej medycyny ziołolecznictwem, ale nawet lekarze pozytywnie wyrażą się o wspomagające roli ziół w leczeniu. Wiedza o ziołach zawsze była dostępna nielicznym, bowiem zioła obok działań leczniczych, użyte niewłaściwie, mogą szkodzić. Jeśli osoba chora wspomaga swoją kurację ziołami, zawsze powinna to konsultować z lekarzem prowadzącym. Niektóre zioła wchodzą w interakcję z lekami i mogą powodować zakłócenia w leczeniu.
Właściwości roślin leczniczych
Zioła są pomocne w codziennych dolegliwościach, których nie klasyfikujemy jako choroby tylko schorzenia. Pomagają pozbyć się biegunki, bólu brzucha, niestrawności, zaparć, bólu głowy – oczywiście w sytuacji, kiedy nie są one objawem poważnych chorób. Są też pomocne w przeciwdziałaniu wieli chorobom. Chmiel zwyczajny i nostrzyk żółty stosowane są przy schorzeniach wątroby, dzika róża i rdest chronią nasz układ krwionośny, żeń-szeń wspomaga pracę nerek, a liście nasturcji mają zbawienny wpływ na skórę zaatakowaną przez świerzb i liszaja zakaźnego. Takie zioła jak: kocanka piaskowa, kminek zwyczajny, szafran uprawny są wręcz niezbędne w walce z drobnoustrojami. Łagodzą problemy immunologiczne, łagodzą następstwa menopauzy i mają niezastąpione właściwości uspokajające (np. lipa, melisa).
Podział ziół ze względu na działanie
Niektóre zioła wykorzystuje się jedynie do zastosowania zewnętrznego:
- pomagają w łagodzeniu skaleczeń i ran – babka, dziurawiec, kwiaty jasnoty, nagietek, rdest ptasi, rumianek,
- działają przeciwzapalnie – bławatek, kłącze pięciornika, majeranek, szałwia, świetlik,
- zatrzymują krwawienie zewnętrzne – krwawnik, pokrzywa, skrzyp polny, tasznik.
Znacznie więcej ziół ma zastosowanie wewnętrzne. Można wyróżnić kilka podgrup:
- zioła o charakterze przeciwbólowym – mięta, nostrzyk żółty, rdest wężownik, rokitnik zwyczajny, rumianek,
- zioła obniżające ciśnienie krwi – barwinek, cebula, żurawina,
- zioła wzmacniające – dziurawiec, kminek, mniszek lekarski, piołun, werbena,
- zioła na dolegliwości żołądkowe – glistnik, lawenda, mięta, rozmaryn, kłącze rzewnia,
- zioła osłaniające przy podrażnieniu układu oddechowego: gorczyca, kwiat lipy, ślaz, żywokost,
- zioła na wzmocnienie pamięci i koncentracji – melisa lekarska, miłorząb japoński, różaniec górski, widłak.
Nie ma praktycznie takiej dolegliwości, na którą nie znalazłoby się panaceum w zielarskiej aptece. Nie można też zapominać, że wiele ziół jest składnikami lekarstw w medycynie konwencjonalnej. Polska zaspokaja około 20% światowego zapotrzebowania na zioła. Większość z nich (80%) pochodzi z upraw, pozostałe rosną na stanowiskach naturalnych. Warto przypomnieć te najbardziej wszechstronne w leczeniu.
Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) uważana za uciążliwy chwast jest niedocenionym źródłem żelaza. Stosowana również jako środek moczopędny w chorobach nerek, przy anemii i krwawieniach macicznych.
Mniszek lekarski, inaczej pospolity (Taraxacum offcinale). Korzenie mniszka są używane do pobudzenia apetytu, poprawiający trawienie przy zaparciach. Kwiat mniszka jest używany jako składnik maści przeciwłojotokowej.
Rumianek pospolity (Matricaria recutita) był ceniony już przez medyków w starożytnej Grecji i Rzymie. Obecnie należy do najczęściej stosowanych ziół. Używany jest jako środek przeciwzapalny, przy przeziębieniach i schorzeniach jelitowych. Surowcem lekarskim rumianku są koszyczki kwiatów.