Cukrzyca (diabetes mellitus) jest przewleką chorobą metaboliczną, spowodowaną zaburzonym działaniem lub wydzielaniem insuliny. Istotnymi objawami cukrzycy są: częste oddawanie moczu, wzmożone pragnienie i wysokie stężenie cukru we krwi.
Czy ja choruję na cukrzycę?
Lekarze często zalecają badania przesiewowe, dzięki którym można sprawdzić, czy pacjent nie choruje na cukrzycę, a jeśli tak – rozpocząć odpowiednie leczenie. Badanie przesiewowe przeprowadzane jest za pomocą:
- doustnego testu tolerancji z użyciem glukozy,
- glikemii na czczo.
Powstaje oczywiście pytanie, kiedy jest konieczne przeprowadzenie badania w kierunku cukrzycy? Polskie Towarzystwo Diabetologiczne podkreśla, że takie badania powinny być przeprowadzane u osób, które skończyły 45 lat, przynajmniej raz na trzy lata. Badania powinny być też przeprowadzane niezależnie od wieku u osób z tzw. grupy ryzyka. Należą do niej: osoby z nadwagą lub otyłością, z cukrzycą w najbliższej rodzinie, u których, w poprzednim badaniu zdiagnozowano stan przedcukrzycowy, kobiety z zespołem policystycznych jajników oraz panie, które miały cukrzycę ciążową.
Czy można rozpoznać cukrzycę na podstawie badania glukozy z palca przy użyciu glukometru?
Do celów diagnostycznych nie stosuje się w Polsce oznaczeń glikemii, wykonywanych przy użyciu glukometru. Sytuacja zmieniła się również w Stanach Zjednoczonych i niektórych krajach Europy Zachodniej. Tam, do 2019 roku, uwzględniano w kryteriach diagnostycznych wartość hemoglobiny glikowanej, ale obecnie nie stosuje się tego typu oznaczeń.
Samokontrola w cukrzycy
W przypadku pacjenta, u którego stwierdzono cukrzycę, bardzo ważna jest samokontrola. To pacjent na bieżąco i systematycznie kontroluje swoje ciało i podejmuje odpowiednie decyzje. Oczywiście musi być do tego odpowiednio przygotowany przez personel medyczny. Umiejętności samokontroli uczone są też dzieci chore na cukrzycę, które radzą sobie z tym bardzo dobrze. Samokontrola jest prowadzona m.in. za pomocą glukometru. Wyniki pozwalające na określenie poziomu cukru są wykorzystywane w modyfikowaniu codziennej diety, podaży leków, a także poziomu wysiłku fizycznego.
Czy dieta w cukrzycy powinna mieć charakter restrykcyjny?
Lekarze przekonują, że dieta w przypadku osób chorych na cukrzycę ma kolosalne znaczenie. Należy jednak zadać pytania, czy powinna mieć charakter restrykcyjny? Nie do końca. Okazuje się, że równie ważne jest nie tylko to, co spożywamy, ale jak jemy. Jaka dieta obowiązuje “cukrzyka”?
- Należy jeść niewielkie ilości, ale częściej i w ściśle określonych godzinach.
- Konieczne jest kontrolowanie wielkości porcji.
- Ważne, by unikać dłuższych przerw między posiłkami.
- Istotne jest ograniczenie węglowodanów prostych i tłuszczów nasyconych.
- Niezbędne jest zrezygnowanie z tzw. cukrów dodanych – soków owocowych, słodyczy, dosładzanych serków i jogurtów.
Cukrzyca niekontrolowana – powikłania
Poziom cukru w organizmie musi być systematycznie kontrolowany, aby nie doszło do hipoglikemii. Jest ona definiowana jako niedocukrzenie i zachodzi, kiedy wartość glukozy spada poniżej 70 mg/dl. Hipoglikemia ma przebieg gwałtowny. Zagrożeniem jest też hiperglikemia (przecukrzenie), chociaż jej przebieg jest łagodniejszy. Objawami niedocukrzenia jest niepokój, splątanie, nadmierne pocenie się, uczucie głodu, drżenie rąk i nóg, pobudzenie psychoruchowe prowadzące nawet do agresji, kołatanie serca, rozszerzone źrenice. Dalszy spadek – poziom glikemii ok 20 mg/dl może spowodować śpiączkę cukrzycową. W przypadku hiperglikemii obserwowane są: bóle brzucha, nudności, przyspieszone tętno, tzw. oddech goniącego psa (oddech Kussmaula), specyficzny zapach z ust (przypominający aceton). Jeśli poziom cukru przekroczy 400 mg/dl choremu grozi śpiączka cukrzycowa.
Śpiączka cukrzycowa
Jest to bardzo poważne powikłanie, które może wystąpić zarówno przy zbyt niskim jak i zbyt wysokim poziomie cukru we krwi. W przypadku hipoglikemii pacjent powinien otrzymać dożylnie 4% lub 10% glukozy do krwi. Jeśli chodzi o hiperglikemię, to pacjentowi przetacza się insulinę i płyny, by przywrócić równowagę kwasowo-zasadową. Leczenie śpiączki cukrzycowej zawsze odbywa się w szpitalu.