Bohater filmu „Lepiej być nie może” dysponował tak pokaźnym zespołem zachowań obsesyjno-kompulsywnych, że mógłby nimi obdarzyć inne filmowe i literackie postacie, między innymi naszego rodzimego Adasia Miauczyńskiego. Tak naprawdę, to większość z nas doświadczyła sytuacji, kiedy natrętnie powtarzaliśmy słowa zasłyszanej piosenki lub wracaliśmy do domu, by sprawdzić, czy na pewno wyłączyliśmy żelazko. Takie momenty nie są niczym nadzwyczajnym i nie powinny niepokoić. Problem pojawia się wtedy, kiedy odczuwa się silne napięcie związane z faktem, że jakiejś czynności nie zrobiliśmy i dlatego wielokrotnie ją powtarzamy. Przyczyną takiego zachowania może być zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (OCD), które nazwane jest nerwicą natręctw.
Nerwica natręctw – o co chodzi?
Zaburzenie o podłożu psychicznym, nerwica natręctw, dotyczy około 2-3% całej populacji. Charakteryzuje się powtarzającymi się, uporczywymi myślami, które prowadzą do wykonywania pewnych czynności, takich jak: mycie rąk lub przedmiotów, sprawdzanie czy drzwi są zamknięte, woda zakręcona, układanie przedmiotów w określonym porządku, częste i dokładne sprzątanie, powtarzanie określonych słów lub fraz, tworzenie swoistych rytuałów bez których niemożliwe jest np. wyjście z domu, a nawet gromadzenie bezużytecznych przedmiotów. Próby walki z obsesjami i kompulsjami zazwyczaj kończą się niepowodzeniem, powodując dyskomfort, niezadowolenie, napięcie, stres wpływające na codzienne funkcjonowanie.
Natrętne myśli – obsesje
Pierwszym elementem kojarzonym z nerwicą natręctw są obsesyjnie powracające myśli, wyobrażenia, będące impulsem do działania. Chory interpretuje je jako własne, a ponieważ mają często charakter agresywny, wulgarny, dodatkowo to przeżywa. Nie można ich powstrzymać i im się przeciwstawić. Czasami mają charakter niekończących się rozważań, komplikujących podejmowanie działań. Najczęściej związane są z obawami przed chorobą, zakażeniem się, brudem. Powtarzają się obawy przed zachowaniami agresywnymi, przemocą wobec bliskich. U osób religijnych mogą pojawić się myśli bluźniercze. Częste są myśli o podłożu seksualnym, związane choćby z niewłaściwym zachowaniem w miejscach publicznych.
Natrętne czynności – kompulsje
Drugim elementem dotyczącym nerwicy natręctw są kompulsje, czyli przymusowe zachowania, powtarzające się i najczęściej bezzasadne. Osoba nie może się oprzeć, by daną czynność lub sekwencje czynności powtórzyć, chociaż jest przez nią postrzegana jako niepotrzebna. Próby zaniechania, mogą prowadzić do nasilenia się stanów lękowych. Przymusowe czynności i zachowania mogą negatywnie wpływać na jakość życia i codzienną aktywność. Do natrętnych czynności należą np.: nerwicowe mycie rąk, czyszczenie ubrań, porządkowanie pomieszczeń, sprawdzanie wykonywanych wcześniej czynności, powtarzanie liczb, słów.
Nerwica natręctw – dlaczego?
Szeroko prowadzone badania wskazują na istotną rolę czynników genetycznych w występowaniu schorzenia. Potwierdzono, że około 25% rodziców dzieci cierpiących na OCD również miało takie zaburzenia. Nie jest natomiast znany mechanizm dziedziczenia zaburzeń. Zwraca się też uwagę na czynniki neuroanatomiczne, czyli uszkodzenia określonych struktur mózgowych. Ostatnie badania pokazały natomiast związek między nerwicą natręctw a chorobą reumatyczną i działaniem w organizmie paciorkowców. Zauważono, że OCD często występuje równolegle z depresją, która jest zaburzeniem pierwotnym. Objawy nerwicy natręctw mogą się pojawić po traumatycznym przeżyciu, stracie bliskiej osoby. Dość często są diagnozowane u kobiet w ciąży, które nadmiernie przezywają lęk związany z ciąża, porodem i rolą matki.
Nerwica natręctw – jak wyleczyć?
W przypadku stwierdzenia zespołu natręctw, stosuje się leczenie farmakologiczne i psychoterapeutyczne. Pierwszym krokiem jest prawidłowa diagnoza psychologiczna i psychiatryczna, pozwalająca ocenić czynniki wpływające na zachorowanie, co umożliwi podjęcie optymalnych form pomocy. W przypadku dzieci i młodzieży najczęściej zaczyna się od psychoterapii poznawczo-behawioralnej, która obejmuje też rodziny. Terapia, w przypadku chorych, polega na celowej ekspozycji na bodziec lękowy, a następnie nauce powstrzymywania się od zachowań natrętnych. Farmakologiczne leczenie OCD jest długotrwałe, a o skuteczności dedykowanego leku można mówić najczęściej po 8-12 tygodniach. O widocznej poprawie można mówić po około 6 miesiącach. Przy nerwicy natręctw stosuje się leki antydepresyjne z grupy inhibitorów oddziałujących na serotoninę. Jeśli objawy są szczególnie nasilone, u osób dorosłych stosuje się zabiegi psychochirurgiczne, polegające na przecięciu połączeń pomiędzy płatem czołowym i wzgórzem. Są to zabiegi wykonywane w ściśle określonych sytuacjach. Leczenie natręctw jest procesem długotrwałym, wymagającym dużego zaangażowania i cierpliwości pacjenta. Formy terapii są jednak na tyle skuteczne, że mogą nie tylko poprawić jakość życia, ale nawet doprowadzić do skutecznego wyleczenia.
Bogumiła Pierzchanowska
Grafika Cocopilot