Tarczyca jest niewielkim narządem (waży od 30 do 60 g), położonym w przednio-dolnej części szyi. Sąsiaduje z chrząstkami tchawicy i krtanią. Zbudowana jest z dwóch płatów i przedzielającej ją cieśni. Wielkość tarczycy zmienia się w czasie ciąży i podczas menstruacji. Czynność tarczycy jest kierowana przez przysadkę mózgową. Ten niewielki narząd odpowiada za produkcję hormonów: trójjodotyroniny, tyroksyny i kalcytoniny, kierujących metabolizmem organizmu, regulujących czynności wielu tkanek, wpływających na procesy termogenezy (wytwarzania ciepła i utrzymywania prawidłowej temperatury ciała).
Czym są guzki tarczycy?
Guzki tarczycy nazywane także gruczolakami są zmianami występującymi w obrębie gruczołu tarczycy. Najczęściej mają charakter łagodny. Jedynie w ok. 1% mogą mieć charakter złośliwy (rak tarczycy). Początkowo nie muszą dawać żadnych objawów. Ponieważ mają jednak tendencję do wzrostu, a tarczyca jest narządem niewielkim – po pewnym czasie guzki naciskają na sąsiadujące narządy. Mogą naciskać na nerw krtaniowy, który, podrażniony, da objawy charakterystycznej chrypki, często też dochodzi do zmiany tembru głosu. Guzki najczęściej nie wymagają wdrożenia leczenia. Mogą być wypełnione komórkami (mówimy wtedy o litych guzkach) lub płynem (torbiele). Niektóre zmiany można wyczuć podczas badania szyi, inne dopiero podczas badania USG.
Przyczyny wystąpienia guzków na tarczycy
Przyczyny występowania guzków tarczycy nie do końca są wyjaśnione. Często stwierdza się je u osób przechodzących choroby tarczycy lub mających niedobory jodu. Występowanie ich u członków tej samej rodziny dowodzi też przyczyn genetycznych.
Objawy
Niektóre guzki tarczycy są tak niewielkie, że nie powodują żadnych objawów. Pacjent w pierwszej fazie nie odczuwa niedogodności i nie dostrzega problemów. Mogą być one rozpoznawalne podczas rutynowego badania lekarskiego. Często są też diagnozowane podczas badania USG. Problem narasta, kiedy guzki powiększają swoją objętość. Może wtedy dojść do problemów z przełykaniem, oddychaniem; zwiększa się również ucisk na tchawicę. Symptomem zmian może być chrypka lub lekki ból w okolicach tarczycy, który promieniuje aż do uszu. W późniejszych etapach choroby może dojść do problemów z przełykaniem najpierw pokarmów stałych, a potem nawet płynnych. U niektórych pacjentów guzki produkują dość dużą ilość hormonów, co powoduje nadczynność tarczycy. Natomiast niedoczynność tarczycy powstaje, kiedy guzki powstały jako efekt występowania choroby Hashimoto.
Rozpoznanie
Zdecydowana większość guzków tarczycy ma charakter niezłośliwy i na początku nie zmniejsza komfortu życia. Zawsze jednak w przypadku wystąpienia u pacjenta zmian w okolicy tarczycy, trzeba zgłosić się do lekarza, który postawi diagnozę i ustali tryb postępowania. W przypadku takich symptomów jak: nagły ból w okolicach tarczycy, powiększenie obwodu szyi i węzłów chłonnych, kłopoty z przełykaniem lub oddychaniem, chrypka nie będąca efektem przeziębienia, ktoś z rodziny chorował na raka tarczycy – kontakt z lekarzem jest pilny.
Leczenie
Lekarz, do którego zgłasza się pacjent, musi przede wszystkim ustalić:
- jaka jest przyczyna powstania guzków,
- czy guzek nie ma charakteru złośliwego,
- czy u chorego nie stwierdza się zaburzeń czynności tarczycy?
Z tego powodu lekarz przeprowadza: badania fizykalne, badania hormonalne, zleca ultrasonografię, biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BAC). To na podstawie tego ostatniego badania można rozpoznać raka tarczycy. W niektórych przypadkach przeprowadza się też scyntygrafię tarczycy. Leczenie zależy od wielu czynników. Jeśli guzki są małe i nie wykazują symptomów rakowych, można poprzestać na samej ich obserwacji, nawet przez kilka lat i nie podejmować innych działań. Może być też potrzebne leczenie farmakologiczne w przypadki rozpoznania nadczynności lub niedoczynności tarczycy. W przypadku dużych guzów tarczycy, występowania nacisków na przełyk lub tchawicę, rozpoznania raka tarczycy niezbędne jest leczenie operacyjne. Zakres operacji jest w przypadku każdego pacjenta ustalany indywidualnie. W przypadku tego typu operacji, trzeba się liczyć z możliwością powikłań. Najlepiej jest więc zapobiegać wystąpieniu guzków tarczycowych. W takim przypadku najważniejsze jest prowadzenie zdrowego trybu życia i spożywanie pokarmów bogatych w jod (np. ryby). Ponadto kobiety w ciąży i karmiące powinny przyjmować preparaty doustne z jodem, oczywiście po konsultacji z lekarzem.