Nie lubimy się bać. Strach nie jest uczuciem pożądanym. Należy jednak pamiętać, że strach to emocja jak każda inna, która jest nieodzowna w naszym życiu. Strach wielokrotnie motywuje, sprawia, że mobilizujemy wszystkie siły i zasoby, czasami ratuje życie, pełni funkcje obronne.
Ale nie zawsze strach jest naszym sprzymierzeńcem. Nie wtedy, kiedy przejmuje kontrolę nad naszym życiem, a tak się dzieje w wypadku zaburzeń lękowych określanych atakiem paniki. Atak paniki nie jest nasilonym lękiem, to coś więcej. Osoba nim dotknięta nie ma żadnej kontroli nad sobą i swoim postępowaniem. Jest całkowicie „sparaliżowana” psychicznie, a podjęcie jakiegokolwiek działania jest praktycznie niemożliwe. Nie można się po prostu uspokoić. Osoba jest zablokowana, nie myśli racjonalnie i nie panuje nad swoimi reakcjami. Dość długo zastanawiano się, czy atak paniki jest odrębną jednostką chorobową? Ostatecznie ustalono, że jest to zespół symptomów nadwrażliwości lękowej i wegetatywnej.
Atak paniki – symptomy
Naukowcy szacują, że ataki paniki przynajmniej jeden raz przeżyło około 9% społeczeństwa, nawracające ataki paniki dotyczą około 2% populacji. Statystycznie rzecz ujmując na ataki paniki dwa razy częściej zapadają kobiety. Atak paniki to pojedynczy epizod charakteryzujący się dużym dyskomfortem i lękiem osoby nim dotkniętej. Zaczyna się niespodziewanie, szybko narasta i trwa nawet kilkadziesiąt minut, chociaż częstsze są ataki kilkuminutowe. Nie jest powiązany z konkretną sytuacją i dokładnie nie wiadomo, co go wywołuje. Badacze powiązali jednak zjawisko z agorafobią, czyli lękiem przed dużą przestrzenią. Ataki paniki są bardzo intensywne i można je powiązać z innymi poważnymi schorzeniami, co dodatkowo zwiększa lęk. Do podstawowych objawów ataku paniki zalicza się: kołatanie serca, drżenie, nadmierna potliwość lub zimne dreszcze, ból w klatce piersiowej, chwiejność, zawroty głowy, drżenie nóg. Są też dwa objawy specyficzne:
- depersonalizacja – przekonanie, że nasze myśli, emocje, samo ciało należą do kogoś innego; jesteśmy widzami, to nas nie dotyczy
- derealizacja – wszystko, co otacza osobę podczas ataku paniki wydaje się nieprawdziwe, nierzeczywiste.
W eskalacji ataku paniki osobie nią dotkniętej wydaje się, że popada w szaleństwo, traci kontrolę i rozum.
Przyczyny ataku paniki
Wszystkie zaburzenia nerwowe, a do takich zaliczają się ataki paniki, są w pewien sposób powiązane z podatnością genetyczną. Nie zostało to jednak udowodnione. Na pewno wpływ ma też środowisko, w którym osoba podatna na atak paniki żyje, a szczególnie jej dzieciństwo. We wczesnym dzieciństwie mogło dojść do jednostkowych lub powtarzających się zdarzeń, które w późniejszym okresie, przy niesprzyjających warunkach, doprowadzają do zaburzeń osobowości. Wiele osób określa atak paniki jako kompletną katastrofę, która się im przydarzyła. Do pierwszych ataków może dochodzić w dzieciństwie, ale dzieci są najtrudniejsze do zdiagnozowania. Ataki paniki mogą wystąpić, jeśli osoba na nie podatna przeżywa trudne chwile: dotknęła ją choroba lub śmierć bliskiej osoby, ma kłopoty finansowe, wystąpiły u niej poważne problemy zdrowotne, jest ofiarą napaści seksualnej, mobingu. Bezpośrednią przyczyną ataków jest katastroficzne myślenie, przypominanie sobie traumatycznych przeżyć, uporczywe myśli o ciężkiej chorobie i śmierci.
Czy ataki paniki można leczyć?
Ataki paniki można i trzeba leczyć. Mają one bardzo negatywny wpływ na życie i na pewno nie ustąpią samoistnie. Leczenie farmakologiczne jest skuteczne tylko jeśli chodzi o aktualne objawy. Aby pomóc osobie cierpiącej, trzeba dotrzeć do przyczyn problemu. Skuteczna na dłuższą metę będzie więc psychoterapia. Ponieważ u każdego pacjenta przyczyny ataków paniki mogą być inne, terapeuta powinien dobrać pomoc indywidualnie. Bywa, że pacjent nie potrafi dotrzeć, nawet z pomocą psychoterapeuty, do przyczyny destrukcyjnych zachowań – wtedy proces leczenia jest długotrwały i skomplikowany. Doraźną pomocą są nie tylko leki wyciszające, ale i techniki relaksacyjne, pomagające rozluźnić mięśnie, odprężyć się, uspokoić. Ich znajomość pozwoli przynieść doraźną ulgę podczas ataku paniki.