Tarczyca to mały, choć niezwykle istotny organ naszego ciała. Produkowane przez niego hormony oddziałują na cały organizm.
Wszelkie choroby tarczycy – to znaczy nadczynność, niedoczynność, wszelkiego typu zapalenia (w tym choroba Hashimoto), powiększenia tarczycy, zwane inaczej wolami oraz guzki tarczycy związane są z problemami w produkcji hormonów.
Nie wszyscy pacjenci zdają sobie sprawę, że nieprawidłowe poziomy hormonów wytwarzanych prze tarczycę powoli, skutecznie i na początku niezauważalnie rujnują cały organizm. Jakie są objawy tych chorób oraz z jakich badań korzystać, aby móc podjąć skuteczne leczenie?
Co to jest tarczyca
Tarczyca to jeden z największych gruczołów wydzielania wewnętrznego w organizmie. Zbudowana jest z dwóch płatów, które położone są po dwóch stronach tchawicy i połączone tzw. cieśnią. Jej masa jest stosunkowo niewielka i wynosi od 15 do 30 g w zależności od wieku i płci. Wydziela ona dwa niezwykle ważne, z punktu widzenia funkcjonowania organizmu, hormony – trójjodotyroninę (fT3)i tyroksynę (fT4). Ich wytwarzanie uzależnione jest od hormonu TSH (tyreotropowego), który stymuluje ich wydzielanie.
W Polsce występowanie chorób tarczycy jest niezwykle powszechne. Problem ten dotyczy 22% społeczeństwa i dotyka przedstawicieli wszystkich grup wiekowych. W przeważających wypadkach jedynie niewielki odsetek chorych systematycznie leczy się na tę przypadłość. W efekcie pozwalają oni, aby nieodpowiedni poziom hormonów wytwarzanych przez ten gruczoł podstępnie i bez objawów bólu niszczył powoli organizm. W okresie od 2004 do 2006 roku zdiagnozowano w Polsce 1,2 mln nowych przypadków zachorowania na tarczycę. Najwięcej odnotowano w grupie osób w wieku 50 – 59 lat i 40 – 49 lat. Co ciekawe, choroby tego gruczołu dotyczą przeważnie kobiet – statystycznie chorują one 8,5 razy częściej niż mężczyźni.
Diagnostyka chorób tarczycy przeprowadzana jest wielokierunkowo. Z jednej strony przeprowadza się badania poziomu hormonów tarczycy (T3 i T4) oraz TSH. W przypadku podejrzenia Hashimoto warto sprawdzać także poziom przeciwciał przeciwtarczycowych. Z drugiej strony wykorzystuje się także ogólnodostępne badania usg tarczycy (ważne, aby wykonywane były w odpowiednim gabinecie spełniającym właściwe standardy i dysponującym sprawdzonym sprzętem – w na przykład w gabinecie usg na warszawskiej Ochocie ). Warto dodać, że badanie usg w zakresie diagnostyki tarczycy nie stwarza żadnych zagrożeń – jest to bezinwazyjna i bezbolesna metoda, która pozwoli zobrazować wygląd i strukturę gruczołu.
Choroby tarczycy – objawy i przebieg
Najczęstszą chorobą związaną z tarczycą jest niedoczynność. Szacuje się, że choruje na nią 2% całej populacji. Przyczyny zachorowań nie do końca zostały poznane, jednakże szacuje się, że wpływ na zapadanie na te schorzenie związane jest z wcześniejszym zachorowaniem na zapalenie tarczycy typu Hashimoto. Niedoczynność tarczycy może być skorelowana ze zbyt niskim poziomem jodu w organizmie – jest to dość powszechna choroba wśród mieszkańców Andów, Himalajów, Bułgarii czy Rumunii, gdzie w środowisku występuje niskie stężenie tego pierwiastka. Warto dodać, że zachorowalność na niedoczynność wzrasta wraz z wiekiem i wśród osób powyżej 60 roku życia wynosi do 4% populacji.
Niedoczynność jest niezwykle podstępna. Nie przynosi efektownych zmian, nie boli, narastanie objawów następuje powoli, lecz stale. Dlatego też, przeważnie jest późno diagnozowana już w zaawansowanym stadium. Zazwyczaj objawia się zmęczeniem, większą sennością, mniejszą wydolnością fizyczną, suchością skóry, wypadaniem włosów, łamliwością paznokci czy niską tolerancją na zimno, lub pojawieniem się tak zwanych woli. W najbardziej zaawansowanych stadiach w organizmie zachodzą zagrażające życiu zmiany: pojawienie się wody w worku osierdziowym, nacieki opłucnej, wodobrzusze, spowolnienie mowy czy obrzęki obejmujące twarz, ręce i kostki.
W przypadku niedoczynności badanie usg tarczycy pozwoli na zbadanie woli oraz ich struktury.
Nadczynność tarczycy występuje nieco rzadziej niż niedoczynność. Szacuje się, że 1 – 1,5% społeczeństwa choruje na tę dolegliwość. Związana jest ona często z występowaniem choroby Gravesa – Basedowa, wolem guzowatym oraz gruczolakami tarczycy. Najczęściej schorzenie to pojawia się w okresie pokwitania, menopauzy i ciąży. 4 razy częściej chorują na nie kobiety. Co więcej, stwierdzono, że nadczynność może by związana z predyspozycjami rodzinnymi.
Ta choroba tarczycy przeważnie objawia się nadpobudliwością emocjonalną, nietolerancją ciepła czy krążeniem hiperkinetycznym. W efekcie, jeśli zauważysz stałe przyspieszenie pracy serca, niczym nie uzasadnione chudnięcie, potliwość, nerwowość to udaj się do lekarza specjalisty. Usg tarczycy wykonane w dobrym gabinecie na przykład w Warszawie przy Białobrzeskiej pozwoli wykryć wole naczyniowe oraz powiększenie gruczołu i niejednorodną jego strukturę (guzki).
W Polsce niezwykle powszechnym schorzeniem związanym z tarczycą jest choroba Hashimoto będąca przewlekłym limfocytowym zapaleniem tarczycy. Występuje u ok. 5% dorosłych kobiet. Jest to schorzenie autoimmunologiczne, które polega na niszczeniu przez własny układ odpornościowy komórek tarczycy, w wyniku czego dochodzi do obniżenia produkcji hormonów. Choroba przebiega zupełnie bezboleśnie. Często w efekcie prowadzi do niedoczynności gruczołu. Hashimoto daje podobne objawy jak niedoczynność: depresję, senność, uczucie zmęczenia, suchość skóry, łamliwe paznokcie, wypadające włosy itp. Badanie ultrasonograficzne tarczycy, szczególnie w przypadku Hashimoto, jest niezwykle ważne, ponieważ pozwala na wcześniejsze wykrycie schorzenia jeszcze przed wejściem pacjenta w chroniczną niedoczynność gruczołu.
Choroby tarczycy w ciąży
Wszelkie zmiany hormonalne są szczególnie niebezpieczne w przypadku kobiet w ciąży . Dotyczy to przede wszystkim oddziaływania nieprawidłowego poziomu hormonów na nienarodzony płód, które mogą powodować szereg niebezpiecznych komplikacji w organizmie dziecka nawet po jego urodzeniu. Najbardziej groźna, spośród chorób tarczycy w stanie błogosławionym, jest niedoczynność, która nieleczona może prowadzić do poronień, przedwczesnych porodów, odklejenia się łożyska czy wad wrodzonych płodu – a szczególnie uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, ponieważ to mózg jest najbardziej wrażliwym organem na niedobór właściwych hormonów tarczycy.
Poza tradycyjnymi badaniami związanymi z ustaleniem poziomu hormonu TSH oraz T4 i T3 kobiety w ciąży powinny poddać się badaniu usg – warto je wykonać w odpowiednio wyposażonym i przygotowanym gabinecie usg – na przykład w Warszawie na Ochocie.