Zespół stresu pourazowego jest zaburzeniem lękowym, obserwowanym u osób narażonych na sytuacje i wydarzenia traumatyczne. Aby doszło do jego ujawnienia, konieczny jest bodziec. Schorzenie, o podłożu psychicznym, charakteryzuje się ponownym przeżywaniem wydarzenia o charakterze traumy. Powszechnie uważa się, że dotyczy do głównie uczestników i działań wojennych. Jest to podejście błędne. Co prawda pierwsze piśmiennictwo medyczne wiązało ten rodzaj odreagowania z działaniami wojennymi, ale wydarzeniami, które mogą spowodować wystąpienie zespołu stresu pourazowego,
są wszystkie sytuacje o charakterze katastroficznym. Zalicza się tu: bycie świadkiem katastrofy, aktu terrorystycznego, skrzywdzenia jakiejś osoby (gwałt, tortury, morderstwo) i inne tego typu zdarzenia.
PTSD – rys historyczny
Zanim jeszcze lekarze wyodrębnili i sklasyfikowali ten rodzaj zaburzeń, problematyka i trauma związana z przeżywaniem wydarzeń katastrofalnych pojawiła się w literaturze: u Homera, Szekspira, Remarque’a. Pierwsze poważne badania natomiast przeprowadzano w Stanach Zjednoczonych po zakończeniu wojny secesyjnej. Lekarz Jacob Da Costa opisywał stan psychiczny żołnierzy, który teraz zakwalifikowalibyśmy jako PTSD. Skala zjawiska była szczególnie poważna podczas pierwszej i drugiej wojny światowej. Trauma drugiej wojny dotknęła miliony ludzi. W Klinice Krakowskiej od 1959 roku prowadzono na ten temat specjalistyczne badania. Wtedy narodziło się pojęcie astenii postępującej (syndrom KZ), który dotykał osoby na nowo przeżywające doświadczenia wojenne.
Objawy zespołu stresu pourazowego
Objawy PTSD można podzielić na cztery podkategorie, które nie muszą być współistniejące. Są to:
- ciągłe pobudzenie, wrażliwość lub obojętność na bodźce (potliwość, przyspieszone tętno, czujny sen),
- ponowne przeżywanie sytuacji traumatycznej (koszmary senne),
- stan odrętwienia, pozorne odizolowanie się od emocji, bierność, zobojętnienie,
- poczucie winy “ocalałego” charakteryzujące się bezradnością, rozmyślaniem o tym, że się odpowiednio nie zareagowało, nie pomogło.
Przebieg PTSD
Nie jest tak, że każde traumatyczne zdarzenie powoduje wystąpienie PTSD. To zależy od bardzo wielu czynników: stopnia natężenia bodźca, długości trwania, osobowości osoby narażonej. W większości więc przypadków objawy ustępują, a osoba, która doświadczyła traumatycznego wydarzenia, wraca do normalnego funkcjonowania. Jest jednak grupa osób, u której reakcje stresowe nie tylko nie ustępują, ale się nasilają. Mogą zjawić się zupełnie niespodziewanie, czasami narastają stopniowo, a bywa, że występują po bardzo długim okresie (nawet po kilku latach). Za wyzwolenie reakcji stresowej odpowiedzialne mogą być różne czynniki: obraz, hałas, zapach, zestaw określonych słów. Reakcja może się pojawić u osoby w tzw. pełnym zdrowiu.
Diagnozowanie Zespołu Stresu Pourazowego
Diagnoza w przypadku schorzeń o podłożu psychicznym jest dość skomplikowana. W przypadku PTSD do diagnozy używa się następujące instrumenty badawcze: wywiad, standaryzowany kwestionariusz samooceny i skale inwentarzowe. Ponieważ wystąpienie i przebieg choroby są sprawą indywidualną, indywidualnie też dostosowuje się metodę diagnostyczną.
Leczenie
Leczenie PTSD powinno przebiegać dwutorowo. Równie ważne jest leczenie farmakologiczne jak i psychoterapia. Jeśli chodzi o leki, to stosuje się typowe antydepresanty. Leczenie farmakologiczne może potrwać nawet około roku. W przypadku długotrwałych zaburzeń snu, trudności z logicznym myśleniem i działaniem, lekarz przepisuje środki uspokajające. Nie powinno się ich stosować dłużej niż dziesięć dni. Niezbędna jest też psychoterapia, w czasie której przypominane jest traumatyczne przeżycie po to, by dokonać prób jej zrozumienia oraz prawidłowej archiwizacji. Jedną z nowszych jest terapia odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych. Stymulacja ruchu gałek ocznych pozwala na przetworzenie i uporządkowanie nawracających złych wspomnień. Uczucie napięcia pozwalają zmniejszyć terapie fizyczne: masaż, joga, tai chi, medytacja. Mają one charakter wspomagający. Chociaż zespół stresu pourazowego towarzyszy ludziom przez wieki, wciąż brakuje szybkich i skutecznych metod leczenia, pozwalających ludziom na zredukowanie tego problemu.