Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS) to choroba dotykająca dzieci i młodzież przed 16 rokiem życia, ma charakter przewlekły i trwa przynajmniej 6 tygodni.
Nazwa ,,idiopatyczne’’ oznacza, że dokładne przyczyny tego zjawiska nie są niestety znane. Istnieją trzy główne rodzaje tej choroby – w zależności od stopnia zaawansowania, wyróżnia się postać skąpostawową (do 4 chorych stawów), wielostawową (przynajmniej 5 stawów) i układową, która atakuje cały organizm, zwłaszcza narządy wewnętrzne, takie jak wątroba czy śledziona.
Prawdopodobne przyczyny
Powodem występowania młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów jest atakowanie zdrowych komórek budujących elementy stawowe (chrząstki, torebki, ścięgna, więzadła) przez komórki odpornościowe tego samego organizmu. Tę chorobę zatem klasyfikuje się jako autoimmunologiczną. Niestety przyczyny, dla których organizm atakuje sam siebie, nie są dokładnie poznane. Istnieją przypuszczenia, że powoduje to podłoże genetyczne, które predysponuje do tej choroby, jednak wynika to z kombinacji wielu genów, a dodatkowo na rozwój choroby wpływają czynniki środowiskowe.
Wśród czynników, które mogą zainicjować rozwój tej choroby, znajdują się niektóre infekcje bakteryjne (np. gruźlica), wirusowe, boreliowe, niektóre leki, a także nowotwory i hemofilia.
Ustalenie konkretnych przyczyn zatem nie jest proste.
Objawy i przebieg młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów
Objawy MIZS mogą wystąpić już u małych, nawet rocznych dzieci, dlatego warto uważnie obserwować rozwój ich aparatu ruchowego. Tak małe pociechy mogą nie dawać wyraźnych sygnałów, że coś jest nie tak. Przy tej chorobie często pojawia się obrzęk stawów, sztywność, która zwykle pojawia się rano, a ustępuje w ciągu dnia, ból, utykanie, a w niektórych przypadkach mogą wystąpić objawy ogólnoustrojowe, takie jak gorączka, brak apetytu, wysypka. Najczęściej dochodzi do ataku stawu kolanowego, skokowo-goleniowego, nadgarstka, oraz często innych małych stawów.
Na samym początku stan zapalny obejmuje błonę maziową, a potem rozszerza się do tkanek okołostawowych i elementów ,,rusztowania’’ stawów – obejmuje przyczepy ścięgien, mięśni i powięzi. W bardzo zaawansowanych przypadkach dochodzi do nieprawidłowego zrośnięcia się kości. U znacznej liczby pacjentów młodzieńczemu zapaleniu stawów towarzyszy zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej oka. Skutkami tego schorzenia mogą być poważne uszkodzenia gałki ocznej, prowadzące nawet do ślepoty. Niestety u wielu przebiega ono bezobjawowo, więc w przypadku MIZS zaleca się regularne kontrole u okulisty.
MIZS – leczenie
Leczenie najlepiej jest rozpocząć jak najwcześniej, aby zminimalizować ryzyko powikłań, choć postawienie diagnozy może być długotrwałe. Wymaga ono bowiem obserwacji przebiegu choroby, testów laboratoryjnych, a często również wykonania ultrasonografii i rezonansu magnetycznego.
W przypadku tej choroby stosuje się głównie leczenie farmakologiczne i rehabilitację. Do środków farmakologicznych stosowanych w przebiegu młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów zalicza się niesteroidowe leki przeciwzapalne, które ograniczają rozwój objawów tego schorzenia. Często konieczne jest stosowanie ich przez okres kilku tygodni, aby efekty były zadowalające. W zależności od wieku dziecka i liczby chorych stawów, wykonuje się też zastrzyki dostawowe, zawierające kortykosteroidy. Ze względu na ich możliwe działania niepożądane nie mogą być stosowane jako główna terapia, lecz raczej jako leczenie uzupełniające.
Powikłania
Konsekwencją nieleczonego MIZS są przede wszystkim deformacje stawów, które prowadzą do ograniczenia ruchomości. Nieprawidłowe zrośnięcia w ich obrębie mogą również spowodować skrócenie kończyn o kilka centymetrów. Powikłaniami niewynikającymi bezpośrednio z choroby, lecz ze stosowanej metody leczenia, mogą być problemy hormonalne (przez kortykosteroidy), które objawiają się głównie przybraniem na wadze, lecz towarzyszą temu często też zahamowanie wzrostu i osteoporoza.