Badania krwi: Hemoglobina, czerwony barwnik krwi.
Hemoglobina ( HB ) zawarta jest w erytrocytach i stanowi aż 90% ich masy. Zbudowana jest z części białkowej i żelaza, tzw. grupy hemowej. Hemoglobina należy do białek funkcyjnych i odpowiada za transport tlenu. W płucach wiąże cząsteczki tlenu (dzięki obecności atomu żelaza) a następnie oddaje tlen w tkankach wiążąc w to miejsce dwutlenek węgla. Dlatego krew bogata w tlen – płynąca w tętnicach ma kolor jasnoczerwony, a ta płynąca w żyłach, przenosząca znacznie mniej tlenu – ciemnoczerwony.
Czynniki wpływające na zdolność hemoglobiny do nasycenia tlenem
Zdolność hemoglobiny do przyłączania atomów tlenu zależy od:
- ciśnienia cząsteczkowego CO2- wzrost powoduje spadek zdolności wiązania tlenu przez hemoglobinę,
- temperatury – wzrost temperatury powoduje spadek zdolności wiązania tlenu przez hemoglobinę,
- ciśnienia cząsteczkowego tlenu- wzrost ciśnienia cząsteczkowego tlenu we krwi powoduje wzrost zdolności wiązania tlenu przez hemoglobinę,
- pH -podwyższone PH powoduje wzrost zdolności wiązania tlenu przez hemoglobinę.
Budowa hemoglobiny
Hemoglobina jest tetramerem złożonym z dwóch par łańcuchów polipeptydowych. Dwie z nich to alfa złożone ze 141 aminokwasów, a dwie pozostałe to beta złożone ze 146 aminokwasów. Hemoglobina poza białkiem zawiera grupę prostetyczną, którą stanowi hem będący atomem żelaza dwuwartościowego Fe2+. Łącznie tworzą grupę hemową. Każdy łańcuch polipeptydowy hemoglobiny połączony jest z jedną cząsteczką hemu. Każda z podjednostek tworzy osiem alfa helis i ma własną prostetyczną grupę hemową, więc może związać cztery cząsteczki tlenu. Hemoglobinę kodują dwa geny.
Po rozpadzie erytrocytów (w śledzionie) cząsteczka hemoglobiny rozkładana jest na aminokwasy (z globiny) i biliwerdynę (z hemu), natomiast uwolnione atomy żelaza są transportowane do osocza i ponownie wykorzystywane w procesie syntezy hemoglobiny. Biliwerdyna transportowana jest do wątroby, gdzie zostaje przekształcona w bilirubinę a następnie wydalona z żółcią do dwunastnicy.
Odmiany hemoglobiny:
- Karbaminohemoglobina HHbCO2 – hemoglobina, w której do grup aminowych dołączone są cząsteczki CO2, a w jej pierścieniu hemowym nie ma tlenu.
- Oksyhemoglobina – hemoglobina, w której do hemu dołączona jest jedna cząsteczka tlenu (Hb408 ).
- Methemoglobina – hemoglobina, która zamiast Fe2+ zawiera Fe3+ i nie jest zdolna do transportowania tlenu.
- Karboksyhemoglobina HbCO – połączenie hemoglobiny z CO niezdolne do przyłączania tlenu, jej obecność jest przyczyną niedotlenienia i asfiksji.
Badanie HB
Badanie HB polega na określeniu liczby erytrocytów w jednostce objętości, ilości hematokrytu, stężenia hemoglobiny (Hb), średniej objętości krwinek czerwonych MCV, średniego stężenia hemoglobiny w krwince czerwonej (MCHC), oraz zobrazowaniu wielkości i kształtów czerwonych krwinek.
Badanie polega na pobraniu krwi. Krew może zostać pobrana z: żyły w zgięciu łokciowym, żyły znajdującej się na grzbiecie dłoni lub stopy, z tętnicy udowej. U dzieci praktykuje się pobranie krwi z palca.
Badanie jest bezbolesne.
Przeciwwskazania do badania:
Przeciwwskazanie dotyczy wyłącznie miejsca pobrania krwi. Nie należy dokonywać wkłucia w obszarze objętym zakażeniem lub oparzeniem. Nie wolno również pobierać krwi z żyły ręki z wytworzoną przetoką do hemodializ.
Jak się przygotować do badania?
Badanie powinno być wykonane w godzinach porannych kiedy pacjent jest na czczo. Wcześniejsze spożycie posiłku może w sposób istotny wpłynąć na wyniki badania i dać fałszywy obraz stanu zdrowia pacjenta. Pacjenci, którzy przyjmują w sposób długotrwały leki powinni poinformować o tym lekarza lub pielęgniarkę. Osoby, które chorują bądź chorowały na zapalenie wątroby (każdego typu) i żółtaczkę powinny poinformować pielęgniarkę by zachowała szczególną ostrożność.
WARTOŚCI PRAWIDŁOWE HB
Stężenie podwyższone hemoglobiny – policytemia (nadkrwistość) lub poliglobulia
Możliwa przyczyna:
- niedostateczna ilość tlenu dostarczana organizmowi z przyczyn zewnętrznych lub wewnętrznych,
- choroby serca i płuc (hipoksja sercowa lub płucna),
- nadmierne wydzielanie hormonów spowodowane obecnością tkanki nowotworowej,
- nadmierne wydzielanie hormonów spowodowane zespołem mieloproliferacyjnym,
- nadmierne wydzielanie hormonów spowodowane zespołem Geisbocka,
- stosowanie dopingu,
- uprawianie sportu wyczynowego,
- ciąża,
- choroby szpiku kostnego,
- przebywanie na dużych wysokościach,
- palenie tytoniu
- odwodnienie
- przyjmowanie karbamazepiny lub furosemidu.
Stężenie obniżone hemoglobiny – anemia (niedokrwistość)
Możliwa przyczyna:
- zaburzenia w obrębie grupy hemowej (niedokrwistość syderoblastyczna),
- krwawienie np. z przewodu pokarmowego lub przy obfitych miesiączkach (niedokrwistość pokrwotoczna),
- niedobór kwasu foliowego i/lub witaminy B12 (niedokrwistość megaloblastyczna),
- niewydolność szpiku kostnego (niedokrwistość aplastyczna),
- nieprawidłowy rozpad erytrocytów i/lub skrócenie czasu ich życia (niedokrwistość hemolityczna),
- defekt genetyczny(HbS) (niedokrwistość sierpowatokrwinkowa),
- niedobory żelaza ,
- choroby przewlekłe,
- błędy żywieniowe
- przyjmowanie leków t.j. kwas acetylosalicylowy, chinina, erytromycyna, fenobarbital, metyldopa.
fot. www.flickr.com autor Scott Robinson
