Celiakia nazywana również chorobą trzewną jest autoimmunologiczną chorobą, rozwijającą się na podłożu genetycznym. Osoby chore na celiakię nie tolerują glutenu – białka zapasowego zawartego w zbożach.
Choroba rozwija się w jelicie cienkim. Pod wpływem glutenu w tej części układu pokarmowego dochodzi do zaniku kosmków jelitowych i wypustek błony śluzowej odpowiedzialnych za wchłanianie odżywczych substancji. Celiakia nie jest alergią na gluten, ani nadwrażliwością na gluten, stanowiąc odrębną od tych chorób jednostkę chorobową. Choroba trzewna najczęściej objawia się bólami i wzdęciami brzucha, biegunkami tłuszczowymi i wodnistymi, utratą masy ciała, zaburzeniami rozwoju u dzieci, a także niedoborami składników odżywczych. Niemniej obraz kliniczny celiakii może obejmować także inne symptomy, które nie są kojarzone z chorobą rozwijającą się zasadniczo w obrębie układu pokarmowego.
Trudności z oddychaniem
Celiakia nie jest chorobą, z którą mogą spotkać się wyłącznie gastroenterolodzy. Do jej niespecyficznych objawów należą m.in. trudności z oddychaniem. Nie są one prostą konsekwencją celiakii – występują jako skutek niedoboru żelaza spowodowanego zaburzeniami wchłaniania substancji odżywczych w jelicie cienkim. Niedobór żelaza prowadzi do rozwoju niedokrwistości, nazywanej również anemią. Oprócz zadyszki i trudności z oddychaniem mogą wystąpić również bóle w klatce piersiowej i przyspieszony puls.
Utrata masy kostnej lub osłabienie kości
Utrata masy kostnej oraz osłabienie kości są objawami występującymi na podłożu nieprawidłowego wchłaniania wapnia. Długotrwale utrzymujący się niedobór wapnia prowadzi do rozwoju osteoporozy i patologicznych złamań.
Bóle kostno – stawowymi
Bóle kostno – stawowe pojawiają się w związku z niedoborem wapnia. Minerał jest wchłaniany w jelicie cienkim. Jeżeli zatem celiakia nie jest prawidłowo leczona dietą bezglutenową, wapń nie może być prawidłowo przyswajany przez organizm. Początkowo niedobór wapnia może objawiać się bólami kostno – stawowymi.
Osłabienie zębów
Osłabienie zębów wynikające z utraty szkliwa lub jego niedorozwoju, podobnie jak utrata masy kostnej są następstwem zaburzeń wchłaniania wapnia. Nie występują one w przebiegu typowej choroby trzewnej. Mogą pojawić się w następstwie jej nieprawidłowego leczenia lub braku leczenia spowodowanego nierozpoznaniem choroby.
Kruche, łamliwe paznokcie
Niedobór minerałów i witamin spowodowany celiakią powoduje, że paznokcie tracą wytrzymałość. Przyczyną łamliwych paznokci mogą być niedobory żelaza i wapnia, a także niedobór witamin z grupy B. Niedobór substancji odżywczych nie powstaje z dnia na dzień – rozwija się w rezultacie nieleczenia celiakii.
Nadmierne wypadanie włosów
Nadmierne wypadanie włosów, podobnie jak kruchość i łamliwość paznokci, mogą pojawić się w następstwie niedoboru witamin i minerałów, powstałego w następstwie zaburzeń wchłaniania substancji odżywczych w jelicie cienkim.
Skłonność do aft
Nawracające afty oraz częste zachorowania na zapalenie błony śluzowej jamy ustnej należą do objawów celiakii nietypowej. Inne zmiany w obrębie skóry i błon śluzowych pojawiające się w przebiegu choroby trzewnej to opryszczkowe zapalenie skóry. Skłonność do tego typu zmian skórnych i błony śluzowej nie powinna być ignorowana.
Zawroty głowy i omdlenia
Zawroty głowy i omdlenia są nietypowymi objawami celiakii. Pojawiają się jako skutek niedoborów substancji żywieniowych, np. w przebiegu niedokrwistości spowodowanej niedoborem żelaza. Do zawrotów głowy i omdleń dochodzi u osób, które nie stosują diety bezglutenowej, ponieważ nie są świadome rozwoju celiakii. U niektórych pacjentów choroba trzewna ma bezobjawowy lub skąpoobjawowy przebieg, co prowadzi do sytuacji, w której stopniowo rozwijają się zaburzenia wchłaniania, prowadzące następnie do niedożywienia organizmu.